自然数を1以上の自然数の和で表すことを考える。ただし、順序は問わない。
例えば、n=5について、
より、5の分割数は7となる。
自然数nの分割数を p(n) で表す。
また、上のように、自然数nをr個に分けた時の分け方の個数を、p(n,r) で表す。
上より明らかに、
p(n) = r
Σ
i=1p(n,i)
である。
p(n,r) には、以下の関係式が成り立つ。
これらの関係式より、任意のnについて p(n) を計算することができる。
この関係式をExcelの計算式で表してみる。
オプション指定で参照形式をA1ではなくR1C1にしておく(前頁もその方がよかった)。
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | p(n,r) | n, r | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
2 | =SUM(RC[2]:RC[7]) | 1 | 1 | ||||
3 | =SUM(RC[2]:RC[7]) | 2 | 1 | 1 | |||
4 | =SUM(RC[2]:RC[7]) | 3 | 1 | =R[-2]C+R[-1]C[-1] | 1 | ||
5 | =SUM(RC[2]:RC[7]) | 4 | 1 | =R[-2]C+R[-1]C[-1] | =R[-3]C+R[-1]C[-1] | 1 | |
6 | =SUM(RC[2]:RC[7]) | 5 | 1 | =R[-2]C+R[-1]C[-1] | =R[-3]C+R[-1]C[-1] | =R[-4]C+R[-1]C[-1] | 1 |
1行目、R1C3から、rの値を順に書き込んでいく。
3列目、R2C2から、nの値を順に書き込んでいく。
まず、1番目の条件より、3列目には1を入れる。
また、2番目の条件より、n=rのところ、すなわち、R3C4、R4C5、R5C6、……、に1を入れる。
1列目には、p(n,r) の和を計算するため、計算式 =SUM(RC[2]:RC[7]) を定義しておく。
和の2項目はもっと大きな値、例えば =SUM(RC[2]:RC[100]) ぐらいにしておいてもよい。
どこまで計算したいか、による。
肝心の漸化式については、
とする。
p(20) まで計算した結果は以下のとおり。
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | p(n,r) | n,r | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
2 | 1 | 1 | 1 | |||||||||||||||||||
3 | 2 | 2 | 1 | 1 | ||||||||||||||||||
4 | 3 | 3 | 1 | 1 | 1 | |||||||||||||||||
5 | 5 | 4 | 1 | 2 | 1 | 1 | ||||||||||||||||
6 | 7 | 5 | 1 | 2 | 2 | 1 | 1 | |||||||||||||||
7 | 11 | 6 | 1 | 3 | 3 | 2 | 1 | 1 | ||||||||||||||
8 | 15 | 7 | 1 | 3 | 4 | 3 | 2 | 1 | 1 | |||||||||||||
9 | 22 | 8 | 1 | 4 | 5 | 5 | 3 | 2 | 1 | 1 | ||||||||||||
10 | 30 | 9 | 1 | 4 | 7 | 6 | 5 | 3 | 2 | 1 | 1 | |||||||||||
11 | 42 | 10 | 1 | 5 | 8 | 9 | 7 | 5 | 3 | 2 | 1 | 1 | ||||||||||
12 | 56 | 11 | 1 | 5 | 10 | 11 | 10 | 7 | 5 | 3 | 2 | 1 | 1 | |||||||||
13 | 77 | 12 | 1 | 6 | 12 | 15 | 13 | 11 | 7 | 5 | 3 | 2 | 1 | 1 | ||||||||
14 | 101 | 13 | 1 | 6 | 14 | 18 | 18 | 14 | 11 | 7 | 5 | 3 | 2 | 1 | 1 | |||||||
15 | 135 | 14 | 1 | 7 | 16 | 23 | 23 | 20 | 15 | 11 | 7 | 5 | 3 | 2 | 1 | 1 | ||||||
16 | 176 | 15 | 1 | 7 | 19 | 27 | 30 | 26 | 21 | 15 | 11 | 7 | 5 | 3 | 2 | 1 | 1 | |||||
17 | 231 | 16 | 1 | 8 | 21 | 34 | 37 | 35 | 28 | 22 | 15 | 11 | 7 | 5 | 3 | 2 | 1 | 1 | ||||
18 | 297 | 17 | 1 | 8 | 24 | 39 | 47 | 44 | 38 | 29 | 22 | 15 | 11 | 7 | 5 | 3 | 2 | 1 | 1 | |||
19 | 385 | 18 | 1 | 9 | 27 | 47 | 57 | 58 | 49 | 40 | 30 | 22 | 15 | 11 | 7 | 5 | 3 | 2 | 1 | 1 | ||
20 | 490 | 19 | 1 | 9 | 30 | 54 | 70 | 71 | 65 | 52 | 41 | 30 | 22 | 15 | 11 | 7 | 5 | 3 | 2 | 1 | 1 | |
21 | 627 | 20 | 1 | 10 | 33 | 64 | 84 | 90 | 82 | 70 | 54 | 42 | 30 | 22 | 15 | 11 | 7 | 5 | 3 | 2 | 1 | 1 |
さて、この1列目を眺めて、何か関係式を見つけることができるか?
試しに mod(m)を計算してみる。
計算式は、以下のとおり。
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | p(n,r) | n, m | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
2 | 1 | 1 | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) |
3 | 2 | 2 | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) |
4 | 3 | 3 | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) |
5 | 5 | 4 | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) |
6 | 7 | 5 | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) | =MOD(RC1,R1C) |
1列目、2列目は、p(n) を計算した時の表から、「編集」の「形式を選択して貼り付け」で
「値」を貼り付ける。
R2C3に計算式 =MOD(RC1,R1C) を代入して、全領域にコピーする。
mod 11 まで計算すると、以下のようになった。
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | p(n,r) | n, m | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
2 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
3 | 2 | 2 | 0 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 |
4 | 3 | 3 | 1 | 0 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
5 | 5 | 4 | 1 | 2 | 1 | 0 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 |
6 | 7 | 5 | 1 | 1 | 3 | 2 | 1 | 0 | 7 | 7 | 7 | 7 |
7 | 11 | 6 | 1 | 2 | 3 | 1 | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 |
8 | 15 | 7 | 1 | 0 | 3 | 0 | 3 | 1 | 7 | 6 | 5 | 4 |
9 | 22 | 8 | 0 | 1 | 2 | 2 | 4 | 1 | 6 | 4 | 2 | 0 |
10 | 30 | 9 | 0 | 0 | 2 | 0 | 0 | 2 | 6 | 3 | 0 | 8 |
11 | 42 | 10 | 0 | 0 | 2 | 2 | 0 | 0 | 2 | 6 | 2 | 9 |
12 | 56 | 11 | 0 | 2 | 0 | 1 | 2 | 0 | 0 | 2 | 6 | 1 |
13 | 77 | 12 | 1 | 2 | 1 | 2 | 5 | 0 | 5 | 5 | 7 | 0 |
14 | 101 | 13 | 1 | 2 | 1 | 1 | 5 | 3 | 5 | 2 | 1 | 2 |
15 | 135 | 14 | 1 | 0 | 3 | 0 | 3 | 2 | 7 | 0 | 5 | 3 |
16 | 176 | 15 | 0 | 2 | 0 | 1 | 2 | 1 | 0 | 5 | 6 | 0 |
17 | 231 | 16 | 1 | 0 | 3 | 1 | 3 | 0 | 7 | 6 | 1 | 0 |
18 | 297 | 17 | 1 | 0 | 1 | 2 | 3 | 3 | 1 | 0 | 7 | 0 |
19 | 385 | 18 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 1 | 7 | 5 | 0 |
20 | 490 | 19 | 0 | 1 | 2 | 0 | 4 | 0 | 2 | 4 | 0 | 6 |
21 | 627 | 20 | 1 | 0 | 3 | 2 | 3 | 4 | 3 | 6 | 7 | 0 |
さて、この表を眺めて、あなたは、
という関係式を見つけることができるか。
かつて、それを見つけた数学者がいた。
インドの天才数学者、シュリーニヴァーサ・ラマヌジャン
(Srinivasa Ramanujan : 1887〜1920)
である。
前頁 | 目次 | 次頁 |
---|