TOPに戻る  中世に戻る

【名詞】

ラテン語の名詞には、性、数、格がある。( )内は略す時の印

性は男性(m.)、女性(f.)、中性(n.)、数は単数(sg.)と複数(pl.)

格は「主格」nom.主語)、「属格」gen.所有格)、「与格」(dat.間接目的語)「対格」(acc.直接目的語)

「奪格」(abl.そのまま、あるいは前置詞と一緒にいろいろな意味を表す)「呼格」(voc.呼びかけ)

ほかにまれに「地格」(loc.場所を表す)があるが、地格をもつ単語自体が少ない。

 

 

第一、第二変化名詞

 

stella(1f)

dominus(2m)

verbum(2n)

puer (2m)

ager (2m)

deus (不規則)

 

 

stēlla

dominus

verbum

puer

ager

deus

stēllae

dominī

verbī

puerī

agrī

deī

stēllae

diminō

verbō

puerō

agrō

deō

stēllam

dominum

verbum

puerum

agrum

deum

stēllā

dominō

verbō

puerō

agrō

deō

主格と同じ

domine

主格と同じ

puer

ager

deus , dīve

 

 

stēllae

dominī

verba

puerī

agrī

deī , dī , diī

stēllārum

diminōrum

verbōrum

puerōrum

agrōrum

deōrum ,deum

stēllīs

dominīs

verbīs

puerīs

agrīs

deīs, dis, diīs

stēllās

dominōs

verba

puerōs

agrōs

deōs

stēllīs

dominīs

verbīs

puerīs

agrīs

deīs, dis, diīs

主格と同じ

主格と同じ

主格と同じ

主格と同じ

主格と同じ

deī, dī, diī

 

 


 

 

第三変化名詞(子音幹)

第三変化名詞(i幹)

 

homō(3m)

lēx(3f)

genus(3n)

ignis(3m)

nūbēs(3f)

sedile(3n)

 

 

/

homō

lēx

genus

ignis

nūbēs

sedile

hominis

lēgis

generis

ignis

nūbis

sedilis

hominī

lēgī

generī

ignī

nūbī

sedilī

hominem

lēgem

genus

ignem

nūbem

sedile

homine

lēge

genere

ignī(-e)

nūbe

sedilī

 

 

/

hominēs

lēgēs

genera

ignēs

nūbēs

sedilia

hominum

lēgum

generum

ignium

nūbium

sedilium

hominibus

lēgibus

generibus

ignibus

nūbibus

sedilibus

hominēs

lēgēs

genera

ignīs(-ēs)

nūbīs(-ēs)

sedilia

hominibus

lēgibus

generibus

ignibus

nūbibus

sedilibus

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

第三変化名詞

 

m,n

r,l

ptcdg

s,f

r

n

不規則

 

leō(3m)

pater(3m)

aetās(3f)

corpus(3n)

victor(3m)

nātiō(3f)

iter

 

 

/

leō

pater

aetās

corpus

victor

nātiō

iter

leōnis

patris

aetātis

corporis

victōris

nātiōnis

itineris

leōnī

patrī

aetātī

corporī

victōrī

nātiōnī

itinerī

leōnem

patrem

aetātem

corpus

victōrem

nātiōnem

iter

leōne

patre

aetāte

corpore

victōre

nātiōne

itinere

 

 

/

leōnēs

patrēs

aetātēs

corpora

victōrēs

nātiōnēs

itinera

leōnum

patrum

aetātum

corporum

victōrum

nātiōnum

itinerum

leōnibus

patribus

aetātibus

corporibus

victōribus

nātiōnibus

itineribus

leōnēs

patrēs

aetātēs

corpora

victōrēs

nātiōnēs

itinera

leōnibus

patribus

aetātibus

corporibus

victōribus

nātiōnibus

itineribus

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

第三変化名詞

 

flōs (3m)

jūs (3n)

vās (3n)

ōs(3n)

ŏs(3n)

cinis(3m)

rūs(3n)

 

 

flōs

jūs

vās

ōs

ŏs

cinis

rūs

flōris

jūris

vāsis

ōris

ŏssis

cineris

rūris

flōrī

jūrī

vāsī

ōrī

ŏssī

cinerī

rūrī

flōrem

jūs

vās

ōs

ŏs

cinerem

rūs

flōre

jūre

vāse

ōre

ŏsse

cinere

rūre(地格rūrī)

 

 

flōrēs

jūra

vāsa

ōra

ŏssa

cinerēs

rūra

flōrum

(jūrum)

sōrum

-------

ŏssium

cinerum

--------

flōribus

(jūribus)

vāsibus

ōribus

ŏssibus

cineribus

--------

flōrēs

jūrā

vāsa

ōra

ŏssa

cinerēs

rūrā

flōribus

(jūribus)

vāsibus

ōribus

ŏssibus

cineribus

---------

 

 

第三変化名詞(擦音幹)特殊な変化をするもの

 

vīs(3f)

Juppiter(3m)

senex(3m)

sūs(3f)

 

 

vīs

Juppiter

senex

sūs

(vīs)

Jovis

senis

suis

(vī)

Jovī

senī

suī

vim

Jovem

senem

suem

Jove

sene

sue

 

 

vīrēs

-------------

senēs

suēs

vīrium

-------------

senum

suum

vīribus

-------------

senibus

subus(suibus)

vīrīs(vīrēs)

-------------

senēs

suēs

vīribus

-------------

senibus

subus(suibus)

 

 

第四変化名詞

第五変化名詞

 

frūctus(m) 果実

cornū (n)

domus  (f)

diēs  (m)

rēs  (f)

 

 

frūctus

cornū

domus

diēs

rēs

frūctūs

cornūs

domūs

diēī

rēī

frūct(frūctū)

cornū

dom

diēī

rēī

frūctum

cornū

domum

diem

rem

frūctū

cornū

domō (domī)

diē

rē

 

 

frūctūs

cornua

domūs

diēs

rēs

frūctuum

cornuum

domuum,domōrum(domŭm)

diērum

rērum

frūctibus

cornibus

domibus

diēbus

rēbus

frūctūs

cornua

domūs, domōs

diēs

rēs

frūctibus

cornibus

domibus

diēbus

rēbus

 

同じ変化名詞でも若干の例外があるので、さらに詳しい活用例を下に示す。

【第一名詞】

1女性

aqua (1f)

わし

aquila

bēstia

原因

causa

冠、花環

corōna

心配

cūra

女神

dea

 

 

aqua

aquila

bēstia

causa

corōna

cūra

dea

aquae

aquilae

bēstiae

causae

corōnae

cūrae

deae

aquae

aquilae

bēstiae

causae

corōnae

cūrae

deae

aquam

aquilam

bēstiam

causam

corōnam

cūram

deam

aquā

aquilā

bēstiā

causā

corōnā

cūrā

deā

 

 

aquae

aquilae

bēstiae

causae

corōnae

cūrae

deae

aquārum

aquilārum

bēstiārum

causārum

corōnārum

cūrārum

deārum

aquīs

aquilīs

bēstiīs

causīs

corōnīs

cūrīs

deābus*

aquās

aquilās

bēstiās

causās

corōnās

cūrās

deās

aquīs

aquilīs

bēstiīs

causīs

corōnīs

cūrīs

deābus*

*deusの複数与/奪格(deīs)と区別するため。filia(娘)でも同様。

 

fāma

filia

栄光

glōria

住民(中性)

incola

īnsula

怒り

ira

 

 

fāma

filia

glōria

incola

īnsula

ira

fāmae

filiae

glōriae

incolae

īnsulae

irae

fāmae

filiae

glōriae

incolae

īnsulae

irae

fāmam

filiam

glōriam

incolam

īnsulam

iram

fāmā

filiā

glōriā

incolā

īnsulā

irā

 

 

fāmae

filiae

glōriae

incolae

īnsulae

irae

fāmārum

filiārum

glōriārum

incolārum

īnsulārum

irārum

fāmīs

filiābus

glōriīs

incolīs

īnsulīs

irīs

fāmās

filiās

glōriās

incolās

īnsulās

irās

fāmīs

filiābus

glōriīs

incolīs

īnsulīs

irīs

主な第一名詞

glōria

栄光  (f)

incōla

住民  (c)

īnsula

島   (f)

īra

怒り  (f)

lūna

月   (f)

musca

蠅   (f)

patria

祖国  (f)

porta

門   (f)

puella

少女  (f)

pugna

戦い  (f)

rēgīna

女王  (f)

rosa

薔薇  (f)

sapientia

智恵  (f)

silva

森   (f)

terra

土地  (f)

umbra

蔭   (f)

via

道   (f)

agricola

百姓  (m)

nauta

水夫  (m)

poēta

詩人  (m)

collēga

同僚 (m)

scrība

書記  (m)

 

 

 

 

 

【第二名詞】

(m)男性名詞 (n)中性名詞

 

主人   m

dominus 

   m

fluvius 

黄金  n

aurum 

少年  m

puer 

畠   m

ager 

男 (m

vir 

 

 

dominus

fluvius

aurum

puer

ager

vir

dominī

fluviī

aurī

puerī

agrī

virī

dominō

fluviō

aurō

puerō

agrō

virō

dominum

fluvium

aurum

puerum

agrum

virum

dominō

fluviō

aurō

puerō

agrō

virō

domine

fluvie

aurum

puer

ager

vire

 

 

dominī

fluviī

aura

puerī

agrī

virī

dominōrum

fluviōrum

aurōrum

puerōrum

agrōrum

virōrum

dominīs

fluviīs

aurīs

puerīs

agrīs

virīs

dominōs

fluviōs

aura

puerōs

agrōs

virōs

dominīs

fluviīs

aurīs

puerīs

agrīs

virīs

-us で終わる第二名詞

amīcus

   (m)

animus

精神   (m)

annus

   (m)

captivus

捕虜   (m)

hortus

   (m)

locus

場所、箇所(m)

lupus

   (m)

medicus

医者   (m)

morbus

病気  (m)

populus

国民  (m)

pīnus

(f)

mālus

りんごの木(f)

pirus

なしの木(f)

pōpulus

ポプラ(f)

humus

土地(f)

carbasaua

リネン、帆(f)

pelagus

海(n, sg.

vulgus

民衆(n, sg.

viīus

毒(n, sg.

 

 

主格と呼格で -us が落ちる第二名詞

puer型(eが落ちない)

gener(むこ)

līberīpl.子供)

socer (義父、舅)

vesper(夕方sg.

ager  (eが落ちる)

aper いのしし

arbiter 審判者

caper    山羊

culter      包丁

faber   職工

liber  

magister 先生

minister    召使

-um で終わる第二名詞

arma 

武器(pl)

aurum

黄金

castrum

要塞(sg)

castra 

陣営(pl)

concilium

会議

cōnsilium

計画

dōnum

贈物

ferrum

鉄、武器

imperium

支配、帝国

ingenium

才能

mălum

悪、不幸

oppidum

perīculum

危険

rēgnum

王国

signum

印、軍旗

studium

執心、研究

templum

神殿

bellum

戦争

auxilium

援助(sg)

auxilia

援軍(pl)

 

【第三名詞】

 

第三変化名詞(子音幹)

第三変化名詞(i幹)

 

homō(3m)

lēx(3f)

genus(3n)

ignis(3m)

nūbēs(3f)

sedile(3n)

 

 

/

homō

lēx

genus

ignis

nūbēs

sedile

hominis

lēgis

generis

ignis

nūbis

sedilis

hominī

lēgī

generī

ignī

nūbī

sedilī

hominem

lēgem

genus

ignem

nūbem

sedile

homine

lēge

genere

ignī(-e)

nūbe

sedilī

 

 

/

hominēs

lēgēs

genera

ignēs

nūbēs

sedilia

hominum

lēgum

generum

ignium

nūbium

sedilium

hominibus

lēgibus

generibus

ignibus

nūbibus

sedilibus

hominēs

lēgēs

genera

ignīs(-ēs)

nūbīs(-ēs)

sedilia

hominibus

lēgibus

generibus

ignibus

nūbibus

sedilibus

 

第三変化:i幹名詞

famēs,famis

f.

fēlēs,fēlis

f.

vallēs,vallis

f.

vulpēs,vulpis

f.

avis,avis

f.

cīvis,cīvis

c.市民

collis,collis

m.

crīnis,crīnis

m.

mēnsis,mēnsis

m.

piscis,piscis

m.

fīnis,fīnis

m.(時にf.)終わり pl.領土

 

第三変化:黙音幹名詞(p-黙音)

plēbs, plēbis

f.民衆

prīnceps,-cipis

m.元首

urbs,urbis

f.都市

ops,opis

f.pl.財産

stirps,stirpis

f.子孫

 

 

 

 

 

 

 

第三変化:黙音幹名詞(k-黙音)

fax,facis

f.松明

pāx,pācis

f.平和

rēx,rēgis

m.

jūdex,jūdicis

m.審判人

cervix,cervīcis

f.

appendīx,-dīcis

f.附加

vōx,vōcis

f.

dux,ducis

m.将軍

lūx,lūcis

f.

conjux,conjugis

f.

frūx,frūgis

f.果実

arx,arcis

f.城塞

 

第三変化:黙音幹名詞(t-黙音)

cīvitās,-tātis

f.市民権

facultās,-tātis

f.才能,機会

interpres,-pretis

c.通訳

ariēs,arietis

m.牡羊

anasmanatis

f.あひる

quiēs,quiētis

f.静けさ,休息

pēs,pĕdis

m.

pĕdes,peditis

m.歩兵

obses,obsidis

c.人質

lapis,lapidis

m.

nepōs, nepōtis

c.

sacerdōs,-dōtis

c.祭司

custōs,-tōdis

c.見張

juventūs,-tūtis

f.若さ

senectūs,tūtis

f.老年

virtūs,-tūtis

徳、勇気

pecus,pecudis

f.

palūs,palūdis

f.

 

 

 

 

 

第三変化:i幹子音幹混合変化

gēns,gentis

f.種族,

fōns,fontis

m.

frōns,frontis

f,

mēns,mentis

f.

mōns,montis

m.

pōns,pontis

m.

ars,artis

f,芸術.技術

fors,fortis

f.

Mārs,Mārtis

m.マールス神

mors,mortis

f.

sors,sortis

f.くじ

pars,partis

f.部分

arx,arcis

f.城塞

urbs,urbis

f.都市

līs,līis

f.争い

dōs,dōtis

f.婚資

penātēs, penāttium

m.pl.かまどの神

optimātēs, optium

m.pl.貴族

cīvitās, cīvitāstis

f.市民権

cliēns, clientis

c.子分

īnfāns, īnfāntis

c.赤子

adulēscēns, adulēscētins

c.若者

parentēs, parentium

c.pl.両親

cohors, cohortis

f,大隊(軍隊の単位

dēns, dentis

m.

mūs, mūris

c.ねずみ

nox, noctis

f.

fraus, fradis

f.ぺてん、詐欺

 

第三変化:流音幹変化(l)

Hannibal,Hannibalis

m.ハンニバル

vigil.vigilis

m.夜警

cōnsul,cōnsulis

m.執政官

sōl, sōlis

m.太陽

sāl, sălis

m.n.(pl.機智)

mel, mellis

n.

 

第三変化:流音幹変化(r) 主格単数が-er,-orで終わるのは男性が多く、-ar,-urで終わるのは中性が多い。

ānser, ānseris

m. 鵞鳥

cancer, canceris

m.かに、癌

passer, passeris

m.

frāter, frāteris

m. 兄弟

pater, patris

m.

rhētor, rhētoris

m. 修辞家

amor, amōris

m.

color, colōris

m.

clāmor, clāmōris

m .叫び

imperātor, -tōris

m. 皇帝、将軍

arbor, arboris

f.

soror, sorōris

f.

uxor, uxōris

f.

mulier, mulieris

f. 婦人

māter, mātris

f.

aequor, aequoris

n.

cicer, ciceris

n.

iter, itineris

n. 旅、道

marmor, marmoris

n. 大理石

piper, piperis

n. 胡椒

vēr, vēris

n.

nectar, nectaris

n. ネクタル(神のみが用いる飲み物)

jecur, jecris(またはjecinoris, cf.iter)

n. 肝臓

fulgur, fulguris

n. 輝き

ebur, eboris

n. 象牙

rōbur, rōbois

n. 樫、力、強さ

Caesar, Caesaris

m. カエサル

salar, salaris

m.

augur, auguris

m. 卜鳥官

vultur, vulturis

m. はげたか

 

 

 

 

 

第三変化:鼻音幹変化(n) 

homō, hominis

m.

Apollō,Apollinis

m. アポロン

ordō, ordinis

m. 秩序、階級

leō, leōnis

m. ライオン

latrō, latrōnis

m. 泥棒

virgō, virginis

f. 処女

imāgō, imāgōnis

f.

lefiō, legiōnis

f. 軍団

nātio, nātiōnis

f. 国家

occāsiō, occāsiōnis

f. 機会

ratiō, ratiōnis

f. 計算、理由

carō, carnis

f. 肉体

agmen agminis

n. 行列、隊

carmen, carminis

n.

crīmen, crīminis

n.

flūmen, flūminis

n.

nōmen, nōminis

n. 名前

flāmen, flāminis

m. 神官

rībīcen, tībīcinis

m. 笛吹き

 

 

 

 

 

第三変化:擦音幹変化(s) 

flōs,flōris

m.

jūs, jūris

n. 法、権利

vās, vānis

n. 容器

ăs, ăssis

m. 銅貨

Cerēs, Cereris

f. ケレース女神

cinis, cineris

m.

mōs, mōris

m. 習慣

Venus, Veneris

f. ウェヌス女神

rōs, rōris

m.

ōs, ōris

n. 口、顔

os, ossis

n.

tempus, temporis

n.

corpus, corporis

n.

genus, generis

n. 性、種

rūs, ūris

n. 田舎

 

第四変化

frūctus, -ūs

m. 果実

cornū, -ūs

n.

aestus, -ūs

m. 熱、潮

gradus, -ūs

m. 階段

currus, -ūs

m. 戦車

impetus, -ūs

m. 攻撃

exercitus, -ūs

m. 軍隊

passus, -ūs

m. 歩み

flūctus, -ūs

m. 潮流、波

senātus, -ūs

m. 元老院

arcus, -ūs

m.

porutus, -ūs

m.

pecū, -ūs

n. 家畜

genū, -ūs

n.

verū, -ūs

n. 鉄の串

acus, -ūs

f.

domus, -ūs

f.

īdūs, īduum

pl. 毎月13日または15

manus, -ūs

f.

porticus, -ūs

f. 柱廊

tribus, -ūs

選挙区(部族)

quercus, -ūs

f. 檞(かしわ)

 

 

 

 

 

第五変化 *印の単語以外は全て複数属・与・奪格を欠いている)(diēsとその合成語以外はみな女性名詞)

*diēs, diēī

m.(詩の中ではf.) 日

*rēs, reī

f.

aciēs, aciēī

f. 戦列

effigiēs,effigiēī

f.

faciēs, faciēī

f.

glaciēs, glaciēī

f.

seriēs, seriēī

f. 連続

speciēs, speciēī

f. 外見、種

spēs, speī

f. 希望

 

単数と複数で意味の違う名詞

arma 

武器(pl)

aurum

黄金

castrum

要塞(sg)

castra 

陣営(pl)

concilium

会議

cōnsilium

計画

dōnum

贈物

ferrum

鉄、武器

imperium

支配、帝国

ingenium

才能

mălum

悪、不幸

oppidum

perīculum

危険

rēgnum

王国

signum

印、軍旗

studium

執心、研究

templum

神殿

bellum

戦争

auxilium

援助(sg)

auxilia

援軍(pl)